Toksyczna męskość i jej wpływ na mężczyzn

Toksyczna męskość to termin opisujący szkodliwe aspekty tradycyjnej męskiej roli płciowej. Promuje ona destrukcyjne wzorce zachowań u mężczyzn, takie jak agresja, dominacja, tłumienie emocji czy homofobia. Toksyczne ideały męskości mają negatywny wpływ na zdrowie psychiczne i relacje społeczne chłopców oraz mężczyzn.

Czym jest toksyczna męskość? Definicje

Toksyczna męskość to zestaw norm kulturowych i oczekiwań społecznych dotyczących zachowania mężczyzn, które są szkodliwe zarówno dla samych mężczyzn, jak i ich otoczenia. Koncepcja ta wywodzi się z badań nad męskimi rolami płciowymi, zapoczątkowanych w latach 70. XX wieku przez psychologa Roberta Brannona. Według niego, tradycyjny ideał męskości w kulturze zachodniej opiera się na czterech filarach:

• unikaniu cech i zachowań kojarzonych z kobiecością,
• dążeniu do osiągnięć i sukcesu za wszelką cenę,
• powstrzymywaniu się od okazywania słabości i emocji,
• poszukiwaniu przygód, ryzyka i przemocy.

Podobne wnioski wysunął socjolog Michael Kimmel, który w książce „Guyland: The Perilous World Where Boys Become Men” (2008) opisał toksyczne aspekty męskiej socjalizacji. Młodzi chłopcy uczą się, że aby zyskać akceptację i szacunek rówieśników, muszą udowadniać swoją męskość poprzez:

• rywalizację i dominację nad innymi,
• ukrywanie lęku, smutku czy czułości,
• przedmiotowe traktowanie dziewcząt i kobiet,
• podejmowanie ryzykownych lub agresywnych zachowań.

Psycholog i badacz męskości Ronald F. Levant zdefiniował toksyczną męskość jako „socjalizację mężczyzn do przesadnej identyfikacji z tradycyjnymi, sztywno zdefiniowanymi normami męskiej roli płciowej”. Prowadzi to do takich postaw jak: ograniczanie emocjonalności, dążenie do kontroli i władzy, dewaluacja kobiet, homofobia, skłonność do przemocy.

Warto przeczytać: Współczesny kryzys męskości z perspektywy naukowej

Jak toksyczna męskość szkodzi chłopcom i mężczyznom?

Badania naukowe dowodzą, że toksyczne wzorce męskości mają destrukcyjny wpływ na dobrostan psychiczny i fizyczny mężczyzn. Metaanaliza 78 badań wykazała, że silna identyfikacja z tradycyjnymi normami męskości wiąże się z:

• wyższym poziomem agresji i przemocy,
• nadużywaniem alkoholu i substancji psychoaktywnych,
• ryzykownymi zachowaniami seksualnymi,
• gorszym zdrowiem psychicznym (depresją, lękiem, stresem).

Toksyczna męskość utrudnia też mężczyznom budowanie satysfakcjonujących relacji. Badanie 5000 amerykańskich mężczyzn ujawniło, że wyznawanie norm dominacji, braku wrażliwości emocjonalnej i tłumienia uczuć koreluje z:

• niższą satysfakcją z bliskich związków,
• mniejszą intymnością i wsparciem ze strony partnerki,
• częstszymi konfliktami i rozpadem związków.

Toksyczny model męskości ogranicza możliwość wyrażania przez mężczyzn swoich prawdziwych emocji i potrzeb. Z badań nad komunikacją wynika, że chłopcy i mężczyźni rzadziej niż kobiety:

• mówią o swoich uczuciach i problemach,
• szukają wsparcia u bliskich osób,
• korzystają z pomocy psychologicznej.

W efekcie mężczyźni częściej cierpią w samotności i podejmują próby samobójcze. Według statystyk, wskaźniki skutecznych samobójstw są 3-4 razy wyższe wśród mężczyzn niż kobiet.

Warto przeczytać: Męskość – definicje, wzorce i postrzeganie społeczne

Przyszłość mężczyzn w obliczu toksycznej męskości

Badacze podkreślają pilną potrzebę zmiany dominujących wzorców męskości. Psychoterapeuta Terry Real w książce „I Don’t Want to Talk About It: Overcoming the Secret Legacy of Male Depression” (1997) wzywa do stworzenia nowej, zdrowszej wizji męskiej tożsamości. Powinna ona obejmować takie wartości, jak:

• emocjonalna otwartość i wrażliwość,
• empatia i troska o innych,
• partnerstwo i szacunek w relacjach,
• pokojowe rozwiązywanie konfliktów.

Transformacja męskiej roli wymaga wysiłków na wielu poziomach: od wychowania chłopców w rodzinie, przez edukację w szkołach, po zmiany w mediach i kulturze popularnej. Pozytywne inicjatywy obejmują m.in.:

• warsztaty rozwijające inteligencję emocjonalną chłopców,
• kampanie społeczne zwalczające stereotypy płciowe (np. „Mężczyźni przeciw przemocy wobec kobiet”),
• wspieranie nowych wzorów męskości w sztuce i rozrywce (wrażliwi ojcowie, partnerskie związki).

Odejście od toksycznej męskości to szansa na zdrowie i szczęście mężczyzn oraz poprawę ich związków z kobietami i innymi mężczyznami. Wymaga to jednak zakwestionowania głęboko zakorzenionych norm kulturowych i stworzenia nowych modeli „bycia prawdziwym mężczyzną”. To jedno z ważniejszych wyzwań stojących przed współczesnym społeczeństwem.