Współczesny kryzys męskości z perspektywy naukowej

W ostatnich latach coraz częściej mówi się o kryzysie męskości. Zmieniające się role społeczne, oczekiwania wobec mężczyzn oraz przeobrażenia kulturowe sprawiają, że tradycyjny model męskości przestaje być aktualny. Współcześni mężczyźni stoją przed wyzwaniem odnalezienia swojej tożsamości w dynamicznie zmieniającym się świecie.

Definicja męskości dawniej i dziś

Pojęcie męskości ewoluowało na przestrzeni wieków. Dawniej bycie mężczyzną wiązało się głównie z rolą żywiciela rodziny, osoby dominującej i silnej fizycznie. Jak zauważa socjolog Michael Kimmel, tradycyjny ideał męskości opierał się na czterech filarach: opanowaniu emocji, dążeniu do władzy i statusu, podejmowaniu ryzyka oraz unikaniu cech kojarzonych z kobiecością (Kimmel, 1996).

Warto przeczytać: Zachowania autoagresywne mężczyzn w więzieniach

Współcześnie te stereotypowe wyobrażenia o męskości są kwestionowane. Badania pokazują, że mężczyźni coraz częściej odczuwają presję, by sprostać sprzecznym oczekiwaniom – z jednej strony wciąż powinni być silni i dominujący, a z drugiej wykazywać się wrażliwością i zaangażowaniem w życie rodzinne (Connell & Messerschmidt, 2005). Ta ambiwalencja prowadzi do poczucia zagubienia i kryzysu tożsamości u wielu współczesnych mężczyzn.

Przyczyny kryzysu męskości w XXI wieku

Badacze wskazują na kilka głównych przyczyn obecnego kryzysu męskości:

• zmiany ekonomiczne – wraz z postępem technologicznym i globalizacją zmniejszyło się zapotrzebowanie na tradycyjnie „męskie” zawody wymagające siły fizycznej, co podważyło rolę mężczyzny jako głównego żywiciela rodziny (Salzman et al., 2005)
• ruchy feministyczne – walka o równouprawnienie kobiet sprawiła, że męska dominacja przestała być oczywista, zmuszając mężczyzn do redefinicji swojej pozycji w społeczeństwie (Messner, 1997)
• przemiany kulturowe – odejście od tradycyjnego modelu rodziny i związków, większa akceptacja dla różnorodności i nienormatywnych tożsamości podważyły heteronormatywny ideał męskości (Anderson, 2009)

Jak podkreśla psycholog Ronald Levant, współcześni mężczyźni dorastali w okresie szybkich przemian społecznych bez jasnych wzorców męskości, co utrudnia im ukształtowanie spójnej tożsamości (Levant & Richmond, 2007). W efekcie wielu z nich zmaga się z poczuciem nieadekwatności, trudnościami w relacjach i zaburzeniami psychicznymi.

Kryzys męskości okiem mężczyzn i kobiet

Kryzys męskości dotyka nie tylko samych mężczyzn, ale też wpływa na ich relacje z kobietami. Badania pokazują, że zarówno mężczyźni, jak i kobiety dostrzegają problem, choć nieco inaczej go postrzegają.

Z perspektywy mężczyzn kryzys ten wiąże się przede wszystkim z:

• utratą uprzywilejowanej pozycji i poczuciem zagrożenia ze strony kobiet (Coston & Kimmel, 2012),
• presją, by sprostać nierealistycznym standardom męskości (wygląd, osiągnięcia, status) (Barlett et al., 2008),
• trudnością w wyrażaniu emocji i budowaniu bliskości z powodu zinternalizowanych norm „męskości” (Levant et al., 2003).

Kobiety z kolei postrzegają kryzys męskości głównie przez pryzmat:

• mniejszego poczucia bezpieczeństwa w związkach z mężczyznami, którzy zmagają się z określeniem swojej roli (Pease, 2000),
• braku partnerów, którzy potrafią otwarcie komunikować swoje uczucia i potrzeby (Burns, 2000),
• większej ilości konfliktów wynikających z męskiej defensywności i skłonności do rywalizacji (Eisler & Skidmore, 1987).

Obie płcie zgodnie przyznają, że kryzys męskości stanowi wyzwanie dla budowania satysfakcjonujących relacji oraz wymaga wypracowania nowego modelu męskości opartego na partnerstwie i autentyczności.

Warto przeczytać: Deficyty emocjonalne a agresja w kontekście neuronauki

Przyszłość mężczyzn w obliczu kryzysu męskości

Choć kryzys męskości niesie ze sobą wiele trudności, może stać się też okazją do pozytywnych zmian. Jak zaznaczają badacze, przezwyciężenie tego kryzysu wymaga przede wszystkim zakwestionowania sztywnych norm męskości i stworzenia przestrzeni do konstruktywnej debaty o roli mężczyzn we współczesnym świecie (Connell, 2005).

Kluczowe kierunki zmian to między innymi:

• zwiększenie społecznego przyzwolenia na wyrażanie przez mężczyzn emocji i słabości,
• docenianie różnorodnych modeli męskości, wykraczających poza wąskie, tradycyjne ideały,
• promowanie zaangażowanego ojcostwa i partnerskiego podejścia w związkach,
• zapewnienie mężczyznom wsparcia w radzeniu sobie z wyzwaniami i kryzysami tożsamości.

Jak podkreśla psycholog Sam Keen, mężczyźni potrzebują nowej „mapy męskości”, która pomoże im odnaleźć sens i spełnienie w zmieniającej się rzeczywistości społecznej (Keen, 1991). Wypracowanie tej mapy wymaga nie tylko wysiłku ze strony samych mężczyzn, ale też systemowych zmian w wychowaniu, edukacji i kulturze. Tylko holistyczne podejście do kryzysu męskości pozwoli na stworzenie warunków, w których mężczyźni będą mogli w pełni rozwinąć swój potencjał bez ograniczania sztywnym gorsetem norm płciowych.

Bibliografia:

• Anderson, E. (2009). Inclusive masculinity: The changing nature of masculinities. Routledge.
• Barlett, C. P., Vowels, C. L., & Saucier, D. A. (2008). Meta-analyses of the effects of media images on men’s body-image concerns. Journal of Social and Clinical Psychology, 27(3), 279-310.
• Burns, S. M. (2000). The new male mystique: Men’s experiences of intimacy and transformation. Journal of Men’s Studies, 8(3), 243-257.
• Connell, R. W. (2005). Masculinities (2nd ed.). Polity Press.
• Connell, R. W., & Messerschmidt, J. W. (2005). Hegemonic masculinity: Rethinking the concept. Gender & Society, 19(6), 829-859.
• Coston, B. M., & Kimmel, M. (2012). Seeing privilege where it isn’t: Marginalized masculinities and the intersectionality of privilege. Journal of Social Issues, 68(1), 97-111.
• Eisler, R. M., & Skidmore, J. R. (1987). Masculine gender role stress: Scale development and component factors in the appraisal of stressful situations. Behavior Modification, 11(2), 123-136.
• Keen, S. (1991). Fire in the belly: On being a man. Bantam.
• Kimmel, M. S. (1996). Manhood in America: A cultural history. Free Press.
• Levant, R. F., & Richmond, K. (2007). A review of research on masculinity ideologies using the Male Role Norms Inventory. The Journal of Men’s Studies, 15(2), 130-146.
• Levant, R. F., Richmond, K., Majors, R. G., Inclan, J. E., Rossello, J. M., Heesacker, M., … & Sellers, A. (2003). A multicultural investigation of masculinity ideology and alexithymia. Psychology of Men & Masculinity, 4(2), 91-99.
• Messner, M. A. (1997). Politics of masculinities: Men in movements. Sage Publications.
• Pease, B. (2000). Beyond the father wound: Memory-work and the deconstruction of the father-son relationship. Australian and New Zealand Journal of Family Therapy, 21(1), 9-15.
• Salzman, M., Matathia, I., & O’Reilly, A. (2005). The future of men. Palgrave Macmillan.